جشن ابانگان
ﺁﺑﺎﻧﮕﺎﻥ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺟﺸﻦﻫﺎﯼ باستانی ﺍﯾﺮﺍن ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻭ ﻧﯿﺎﯾﺶ ﺍﯾﺰﺩﺑﺎﻧﻮ ﺁﻧﺎﻫیتا یا اَناهید ﮐﻪ در باور مردم باستان ﺍﯾﺰﺩ ﺁﺏﻫﺎﯼ ﺭﻭﺍﻥ ﺑﻮﺩﻩ، ﺑﺮﮔﺰﺍﺭ ﻣﯽﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺟﺸﻦ آبانگان ﺩﺭ ﺁﺑﺎﻥ ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﺁﺑﺎﻥ ماه، که در تقویم امروز مقارن با ﺭﻭﺯ ﺩﻫﻢ ﺁﺑﺎﻥ است برگزار می‌گشته است.
واژه ﺁﺑﺎﻥ ﻧﺎﻡ ﺩﯾﮕر ﺍﺭِﺩْﻭﯼ ﺳﻮﺭَ ﺍَﻧَﻬﯿﺘَﻪ / ﺍَﻧﺎﻫﯿﺘﺎ، ﺍﯾﺰﺩﺑﺎﻧﻮی ﺁب‌هاﯼ ﺭﻭﯼ ﺯﻣﯿﻦ ﻭ ﻧﮕﺎﻫﺒﺎﻥ ﭘﺎﮐﯽ ﻭ ﺑﯽﺁﻻﯾﺸﯽ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻫﺴﺘﯽ ﺍﺳﺖ.
آﻧﺎﻫﯿﺘﺎ ﺩﺭ ﺍﺳﻄﻮﺭﻩﻫﺎﯼ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ، ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺗﺎﺑﻨﺎﮎﺗﺮﯾﻦ ﭼﻬﺮﻩﻫﺎ ﻭ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﺁﻣﺪﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﺶوﺭﺯﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻭﺳﺘﺎ، ﺳﺮﻭﺩ ﺑﻠﻨﺪ ﻭ ﺯﯾﺒﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺁﺑﺎﻥﯾَﺸﺖ ﺑﺎ ﺧﯿﺎﻝ ﻧﻘﺶﻫﺎﯾﯽ ﺩلپذیر، ﻭﯾﮋﻩٔ ﻧﯿﺎﯾﺶ ﻭ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﺍﻭ آمده است:
«ﺍﻭﺳﺖ ﺑﺮﻭﻣﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻠﻨﺪْ ﺁﻭﺍﺯﻩ ﺍﺳﺖ. ﺍﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﻓﺮﻩﻣﻨﺪﯼ، ﻫﻤﭽﻨد
ﻫﻤﻪٔ آب‌های ﺭﻭﯼ ﺯﻣﯿﻦ ﺍﺳﺖ. ﺍﻭﺳﺖ ﺯﻭﺭﻣﻨﺪﯼ ﮐﻪ ﺍﺯ ﮐﻮﻩ ِ ﻫُﮑَﺮ ﺑﻪ ﺩﺭﯾﺎﯼ ﻓﺮﺍﺥ ﮐﺮﺕ
ﺭﯾﺰﺩ. ﻣﻦ ﺍﻫﻮﺭﻩﻣﺰﺩﺍ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﯿﺮﻭﯼ ﺧﻮﯾﺶ، ﻫﺴﺘﯽ ﺑﺨﺸﯿﺪﻡ ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﻭ ﺷﻬﺮ ﻭ
ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﭙﺮﻭﺭﻡ ﻭ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻥ ﻭ ﭘﻨﺎﻩﺑﺨﺶ ﻭ ﻧﮕﺎﻫﺒﺎﻥ ﺑﺎﺷﻢ …»
جشن آبانگان چیست
چنانچه ریشه‌های اسطوره‌ای جشن آبانگان را جستجو کنیم، در می‌یابیم ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺭﻭﺯ
ﺯَﻭ (احتمالا زاب) ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﺍﻓﺮﺍﺳﯿﺎﺏ چیرگی ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ایران زمین ﺭﺍﻧﺪه
است؛ لذا آبانگان روزی فرخنده در تاریخ اسطوره‌ای این سرزمین است. داستان دیگری
نیز با محوریت آبادانی و اهمیت آب وجود دارد و آن اینکه؛ ﺩﺭ آبان روز از آبان ماه ﭘﺲ
ﺍﺯ ﭘﻨﺞ ﯾﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻝ ﺧﺸﮑسالی پیاپی در ایران شهر، ﺑﺎﺭﺍﻥ برکت باریدن گرفته و مردم و
بویژه زارعان را شادمان نموده است، لذا خاطره این رخداد خوش در تاریخ به شکل
جشن آبانگان و برای ستایش ایزد بانو آناهیتا / اَناهید در ذهن‌ها جاودانه شده است.
گفتنی است، نام ایزد بانو آناهیتا در متون بجای مانده از دوره هخامنشیان به همین
صورت تلفظ شده است، در حالیکه نام مزبور در روزگار ساسانیان به شکل اَناهید گفته
می‌شده است. در باورهای دینی دوره ساسانی که دین زردشتی یه شکل دین رسمی
دولت ساسانی و ایران شهر درآمده بود، ایزدان مورد احترام و حتی پرستش در
باورهای توده مردم جایگاه نازل‌تری در ادبیات دینی پیدا کردند. با این وجود حتی پس
از استقرار و تحکیم جایگاه دین زردشتی در ایران، میزان احترام و علاقه عامه مردم به
ایزدان باستانی همانند آناهیتا، مهر، بهرام و … ماندگار بود و تا امروز نیز نمادهای آن
به‌جای مانده است.
اندیشیدن درباره این موضوع که بسیاری از داستان‌های تاریخی و افسانه‌ها و اسطوره‌های مربوط به فلات ایران و حتی بین‌النهرین، تحت‌تأثیر اهمیت آب است، می‌تواند ما را به یافتن کلید حل معمای ریشه باورهای مردم باستان این سرزمین یاری نماید.
