معانی لغات غزل

رواق: پیشگاه خانه، ایوان جلوی عمارت که چشم‌انداز دارد، به کسر راء پرده‌یی که جلوی درآویزند.

رواق منظر چشم: کنایه از چشم به طور کامل.

لطف: نرمی در کار و کردار، خوشرفتاری و مهربانی.

خط: کرک روئیده گرداگرد لب.

لطیفه: نغز، به غایت نیکو، گفتار نرم و دلپسند، نکته و بذله مؤثر.

دام و دانه: کنایه از خط و خال چهره محبوب.

گلبانگ: آوای نرم و خوش‌آهنگ، آوازی به مانند گل نرم و لطیف.

مفرح: شادی آفرین.

مفرح یاقوت: شربتی که از شراب و قند و سائیده احجار کریمه بویژه یاقوت و مروارید تهیه و به منظور تقویت و خوش آب و رنگ کردن چهره به مصرف افراد متمکن می‌ رسیده و معمولا در خزینه محفوظ نگهداری می‌شده است.

خزانه: خزینه، گنجینه.

به تن: جسماً.

مقصرم: قادر نیستم، کوتاهی و قصور می‌کنم.

خلاصه‌جان: روح خالص، جوهر روح.

شوخ: زیبارو، کنایه از زیبارویان سهل‌الحصول.

لعبت: عروسک، کنایه از معشوق دلبند.

شهسوار: سوارکار برگزیده، کنایه از شاه شجاع که به ابوالفوارس ملقب بود.

شیرین کار: ماهر و خوش عمل و ورزیده‌کار.

توسن:اسب سرکش.

حیل: حیله‌ها و مکره‌ها و ترفندها.

ترانه: سرود، آواز.

–   حافظ دربیت هشتم چه زیبا شما را راهنمایی میکند (فلک نیرنگ سازدر برابر حیله ها و جادویی هایی که دکیسه عذر تراشی و بهانه جویی توست به لغزش می افتد تا چه رسد به من بی دل)

۲-   خوشبختانه از اقبال خوبی برخوردارید مطمئن باشیدکه در هر کار و هر جایی خداوند متعال باشما همراه میباشد و موفقیت و کامیابی درچند قدمی شماست که اجازه ورود می خواهد

۳-   به تازگی در اندیشه و فکری هستی و همواره به موضوعی خاص فکر می کنی بطوریکه تمام هم و غم شما این موضوع شده و سعادت خود را برآورده شدن آن می دانی اگرچه راه مناسب و خوبی انتخاب کرده ای اما نیاز مبرم به کوشش و اراده دارد.

۴-  برای هرکاری عذرو بهانه ای می تراشی که از انجام آن سرباز زنی و اصولاً با مردم سرسازش کمتر داری و این برخاسته از خود خواهی و غرز ورزی است که درخود احساس میکنید درحالی که زندگی زیر و بم فراوان دارد که نیاز به دو ر اندیشی و با مردم بودن می باشد چرا می خواهی از اینکار دست بکشی درحالی که مقصر اصلی شما می باشید

۵-   دنیای امروز برا شما کوچک است زیرا اندیشه و بلند پروازی شما بسیا رمی باشد ولی چاره ای نمی باشد انسان باید خود را با محیط سازگار نشان دهد و انسان موفق قدرت سازش و سازگاریش زیاد است.

۶-   او شما را بسیار دوست دارد اما به علت عدم سازش شما او نیز لجبازی می کند پس مواظب باشید به زودی مسافرتی در پیش داری و ملاقاتی حاصل می شود که در زندگی شما بسیار موثر خواهد بود به وعده های خود وفا کن و دست ازلجبازی و بگو مگو بردار و نیروی خود را صر ف فعالیت و بهزیستی کن

۷-   درماهی که گذشت خطر بزرگی از خانواده شما دفع شد بنابراین به اعضای خانواده بگویید مواظب باشند بویژه پدر یا همسرتان درمعامله و کاری که درپیش دارند با احتیاط بیشتر عمل کنند تا پیروزی آنها به خطر نیفتد.

بدون تردید این غزل در زمان شاه شجاع و درهنگامی که او ازشییراز به دور بوده است در پاسخ دعوت شاه به پیوستن به او سروده شده است. شاه شجاع که خود اهل شعر و ادب و مجالس شبانه‌اش از شعرا و سخنوران زینت می‌یافت در یکی از سفرها (اصفهان یا تبریز) به یاد شاعر شیراز افتاده و به نحوی او را دعوت به سفر و به حضور خود می‌کند. حافظ این غزل رندانه را در پاسخ شاه مؤدبانه سروده و عذر مسافرت می‌خواهد.

دربیت اول اشتیاق و آرزوی خود را برای دیدار شاه در شیراز بیان می‌دارد و می‌گوید که تو به خانه خودت برگرد و چشم من را روشن کن و در بیت دوم و سوم می‌گوید تو با لطف کلام و رفتار خود امثال مرا مسحور خویش کرده‌یی و هرکجا هستی خوش باشی که اینجا همه به یاد تو هستیم و دربیت چهارم و پنجم می‌فرماید که هرچند من قادر به سفر وفیض حضور تو نیستم، تو این دل مشتاق و آرزومند مرا درشیراز به دیدارت منور کن و در بیت ششم اظهار وفاداری کرده و در ابیات هفتم و هشتم پاسخی رندانه به شاه می‌دهد و می‌گوید تو چه آدم زرنگ و ورزیده و ماهری هستی و با این زبان چرب و نرم خود نه من ساده لوح که فلک را هم خواهی فریفت و دربیت نهم به شاه می‌گوید با ارسال این غزل که در مجلس تو توسط مطربان خوانده می‌شود یقیناً زهره را در آسمان به رقص خواهی کشاند.