مسجد جامع فهرج

مسجد جامع فهرج در استان یزد تنها مسجدی است که از قرن اول هجری در این ایران باقی مانده

و به دست سپاهیان اسلام پس از فتح این شهر ساخته شده است.

این مسجد یکی از عمارت های مقدس و ارزشمندی ایران است

و مسجد جامع فهرج، که بعضی از باستان شناسان، قدمت آن را ۱۴۰۰ سال پیش می دانند،

یکی از بناهای تاریخی ایران و در واقع قدیمی ترین مسجد ایران است که هنوز هم حیات در آن جریان دارد.

جالب است بدانید که فهرج تنها مسجدی در جهان است که هیچ وقت تا حالا تغییری در آن داده نشده است. مسجد جامع فهرج در سال ۱۳۴۹ به ثبت ملی رسید.

در اولین نگاه شاید فهرج خیلی شبیه مساجد دیگر نباشد چون در آن نه خبری از گنبد است و نه محراب و

کاشیکاری های معمول در مساجد دیگر، بنایی بسیار ساده و

بی آلایش که به سبک معماری

دوران ساسانیان ساخته شده است.

مسجد جامع فهرج یزد

استان یزد یکی از کهن ترین شهرهای ایران است که به دلیل حضور آثار تاریخی متعدد نه تنها در ایران که در جهان هم شهرت بالایی دارد. مسجد جامع فهرج در روستای فهرج در این استان واقع شده و مطابق با اظهارات تاریخ نویسان قدمت این روستان به ۵۰۰۰ سال پیش باز می گردد. برخی از مورخان و باستان‌شناسان داخلی و خارجی این شهر را یکی از نخستین نقاط سکونت ایرانیان که به پهره شهرت داشته است، می‌دانند.

مسجد جامع فهرج پلان

آثار باستانی دیگری به غیر از مسجد فهرج در این روستان وجود دارد که شامل آب انبار حسینیه و مجموعه تاریخی شهدای فهرج را تشکیل می دهد که هر کدام برای خود زیبایی های خاص خودشان را دارند. بین کارشناسان و باستان شناسان داخلی و خارجی در مورد تاریخ دقیق احداث مسجد جامع فهرج در یزد اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد.

این مسئله به گونه ‌ای رقم خورده است که به دلیل عقیده‌ ی برخی از آن‌ها، مبنی بر قدمت این

عمارت تاریخی به دوران اوایل ظهور اسلام (قرن اول هجری)،

این مسجد را قدیمی ‌ترین مسجد ساخته شده در ایران می‌ پندارند.

مسجد جامع فهرج

این بنا برای اولین بار توسط مرحوم استاد پیرنیا معرفی شد. وی سوار بر خودروی خدمت از بافق به یزد می‌رفت. نزدیکی‌های یزد، مناره گلین مسجد روستای فهرج نظر پیرنیا را جلب کرد. کنجکاو شد که مسجد را از نزدیک ببیند، وقتی وارد آبادی شد، دید که دست برقضا عده‌ای از اهالی گرد هم آمده‌اند‌ و از تخریب و نوسازی مسجد سخن می‌گویند.

حضور پیرنیا موجب خوشحالی آنان شد؛ چرا که نام سازمان حفاظت آثار باستانی را روی ماشینش خواندند و دانستند که می‌توانند از او دراین باره راهنمایی بگیرند. وقتی پیرنیا قدم به درون مسجد گذارد، از تعجب در جای خود میخکوب شد. آن چه می‌دید مسجدی بود ساده و بی‌پیرایه که یکسره به سبک معماری پیش از اسلام ساخته شده و به طرز حیرت انگیزی از دخل و تصرف مصون مانده بود. به هر روی، پیرنیا روستاییان را از تخریب و نوسازی مسجد برحذر داشت و با تلاش‌هایی که صورت داد، مسجد فهرج در سال ۱۳۴۹ در فهرست آثار ملی ایران به شماره 906 ثبت شد.

مسجد جامع فهرج کرمان

فهرج نامی

شناخته شده در

نوشته‌های جغرافی‌دانان مسلمان است و

بنای آن به قباد ساسانی

نسبت داده شده

اما از آن مهم‌تر رویدادی است که

در صدر اسلام در این ناحیه رخ داد.

وقتی اعراب مسلمان در تعقیب یزدگرد – آخرین شاه ساسانی- به جانب خراسان می‌رفتند، در بیابان طبس راه گم کردند و با زحمت بسیار خود را به فهرج رساندند اما فهرجیان بر ایشان شبیخون زدند و تعدادی از عربان از جمله ابی عبدالله تمیمی، صاحب رایت علی ابن ابیطالب (ع) را کشتند. کشتگان سپاه اسلام همان‌جا دفن شدند و بعدها که اهالی فهرج به اسلام گرویدند، زیارتگاهی را بر مزارشان بنا کردند که به مجموعه شهدای فهرج معروف است.

مسجد جامع فهرج معماری

قسمت های اصلی بنا شامل میانسرا، شبستان اصلی، شبستان زمستانی (افزوده بعدی، ورودیها و منار می شود. البته منار نیز خود از افزوده های بعدی به بناست و احتمالا در قرن چهارم هجری به بنا افزوده گردیده ضمن اینکه پلکان داخل آن امکان دسترسی به بام بنا را نیز فراهم می سازد.

مسجد جامع فهرج کجارو

نقشه مسجد جامع فهرج بسیار ساده است، حتی ساده تر از تاریخانه دامغان. شبستانی با سه دهانه دارد که دهانه میانی بزرگتر از دو دهانه چپ و راست آن است. قوس های همه آن ها خاگی (بیضی) است. تاقهای پوشش دهنده سقف نیز همه به صورت تاق آهنگ است.

میانسرای کوچک مسجد، از جنوب به سه دهانه شبستان و از شرق و غرب هر یک به دو دهانه رواق، محدود می شود. پوشش رواق ها نیز مانند شبستان بصورت تاق آهنگ است.  پهلوی شمالی میانسرا، چهار صفه دارد که با درگاه هایی بهم راه داشته و اکنون بسته شده است. پوشش صفه ها همچون نیم گنبدی ساده است.

جای دو درگاه اصلی

در صفه ها دیده می شود و

بی گمان ورودی اصلی مسجد از آنجا بوده است اما ورودی اصلی مسجد،

اکنون در کنار مناره آن است که چندان قدیمی نیست و گمان می رود

همزمان با ساخت منار،

ساخته شده

باشد

و یکراست به شبستان باز می شود.