در این زمینه ابتدا به وظایف متقابل زن و شوهر یعنی وظایفی که بر عهده هر دو نفر است می پردازیم بعد به وظایف اختصاصی هر یک اشاره می کنیم. همانگونه که مى دانید اسلام براى زن و شوهر، حقوق واجب و مستحبى قرار داده که لازم است

– حفظ حریم و احترام و خوش رفتارى با هم.
– تأمین نیاز جنسى و روحی و روانی یکدیگر.
– اجتناب از سوء ظن هاى بى مورد.
– پرهیز از تندخوى، بدزبانی، درشت گفتاری، ترشروى و سرسنگین نبودن در برابر یکدیگر.
– اجتناب از تمجید دیگران در مقابل یکدیگر؛ یعنی هیچگاه زن نباید از مرد دیگر در مقابل شوهر تعریف کند و متقابلا مرد نیز نباید از زن دیگری در مقابل همسرش تعریف و تمجید کند.
– تحقیر نکردن یکدیگر و همین طور خویشان و بستگان همدیگر.
– تندخویى و گاهى بداخلاقى همدیگر را تحمل نمودن.
– هرگز به هم دروغ نگفتن و رعایت صداقت، امانت، فداکارى و گذشت.
– با تمام توان از میهمانان یکدیگر پذیرایى کردن و ابراز ناراحتى نکردن از اینکه میهمانان متعلق به همسر هستند.
– به خویشاوندان هم خصوصا خویشاوند نزدیک او احترام فوق العاده بگذارید.
– عیوب یکدیگر را پیش هیچ کس بازگو نکنید و به رخ هم نکشید.
– در حق همدیگر دعا کنید و از خداوند بخواهید که در کارها موفقتان بدارد.
– با مشکلات زندگى به طور منطقى برخورد کردن و کمتر دچار احساسات شدن.
– در تمام مدت زندگى به هم ابراز علاقه و عشق کردن و در مناسبتها براى هم هدیه (هر چند ارزان قیمت) تهیه کردن.
با توجه به این نکات و وظائف مذکور، بعضى از خصوصیات بارز یک مرد هم بدست مى آید از جمله غیرت و مردانگى، صداقت، راستگوئى و امانت دارى، داشتن روحیه ى فداکارى، گذشت و ایثار، داشتن روحیه محبّت، همکارى و همیارى و…

– بدون اجازه شوهر در مال او تصرف نکردن.
– بدون اجازه و توافق شوهر از خانه بیرون نرود.
– توجه داشتن به مسائل محرم و نامحرم هم در نزد شوهر و هم در غیاب او؛ سعی کند در سه مورد فوق اعتماد شوهرتان را جلب کند.
– خود را براى شوهر آرایش کردن.
– هنگامى که همسر مى خواهد از خانه خارج شود او را تا دم در همراهى کند.
– هنگام ورود او به خانه سعى کند خود را از قبل آماده و مهیا نموده به استقبال او برود.
– هیچ گاه از مردان دیگر نزد او تعریف نکند.
– اگر مشکلى در خانه بوجود آمده در بدو ورود او مطرح نکند.
– سطح توقعات و انتظارات خود را با میزان درآمد شوهر تنظیم کند و از او چیزی که توان تهیه آن را ندارد نخواهد و دائما مردان دیگر را در این زمینه به رخ او نکشد.

در رابطه با رفتار مرد با خانم خود قرآن در (سوره نساء آیه 19)می فرماید: ((و عاشروهن بالمعروف ; به نیکی با آنان معاشرت و زندگی کنید)).
نیکی به همسر دارای شاخص های ثابت و متغیر است شاخص های ثابت عبارت است از:

1 . با مطالعه کتب مربوط به انتخاب همسر، آیین همسردارى، چگونگى ایجاد ارتباط با دیگران و نیز شرکت در جلسه هاى آموزش خانواده دانش و مهارت خود را در این زمینه افزایش دهید .
2 . با همدلى، همفکرى، همکارى و مشورت با یکدیگر درباره مسائل مختلف میان اعضاى خانواده روابط سالم پدید آورید .
3 . هر یک از زوجین دیگرى را نزدیک ترین و محرم ترین فرد بداند و او را نیمه تن، حامى و پشتیبان خود تلقى کند .
4 . با یادگیرى مهارت هاى ارتباطى نظیر فعالانه به حرف هاى یکدیگر گوش کردن، احترام به نظرها و عقاید یکدیگر و تشریک مساعى و مشورت کردن روابط خود را بهبود بخشید .
5 . بکوشید، باایجاد کانونى گرم و صمیمى، تمام اعضاى خانواده به ویژه زن و شوهر مسؤولیت رسیدن به تفاهم را پذیرا شوند .
تا که از جانب معشوق نباشد کششى کوشش عاشق بیچاره به جایى نرسد
6 . هنگام اختلاف نظر یا سوء تفاهم، به جاى سرزنش کردن یکدیگر یا تفسیر نادرست، به شناسایى مساله و یافتن راه حل آن بپردازید و در صورت لزوم کمک و مشاوره افراد با تجربه و متخصص را جلب کنید .
7 . براى رسیدن به ا منیت روانى وعاطفى در روابط زناشویى داشتن صداقت، پذیرش، سعه صدر، انصاف و اعتماد متقابل را اصل اول قرار دهید .
8 . در صورت به وجود آمدن هر گونه سوء تفاهم و سوء برداشت، در نخستین فرصت ممکن به حل و فصل آن بپردازید تا به فرآیندى مخرب و پیشرونده تبدیل نشود .
9 . به هر طریق ممکن رفتارهاى مطلوب همسرتان را مورد توجه و تایید قرار دهید; به گونه اى که همسرتان بفهمد برایش ارزش قائل هستید .
10 . تشویق و تایید و بیان نکات مثبت به طور آشکار یا در جمع باشد و تذکر نکات منفى و انتقاد به طور محرمانه و در تنهایى صورت گیرد .
11 . براى خصوصیات و نیازمندى هاى یکدیگر ارزش قائل شوید و در روابط کلامى، عاطفى، اقدام ها و تصمیم گیرى ها به افکار و خواسته هاى همسرتان توجه کنید .
12 . اگر رفتار خاصى براى شما مبهم است، ساده ترین راه این است که از همسرتان هدف و علت آن رفتار را بپرسید و با روش مسالمت آمیز، صمیمانه و خوش بینانه موضوع را روشن کنید .
13 . خشونت همسرتان را با خشونت پاسخ ندهید . خشونت را با سکوت پاسخ گویید و در موقعیتى مناسب درباره مساله مورد نظر به بحث و گفت و گو بپردازید .
14 . بکوشید در سراسر زندگى، به خصوص در روابط بین خود و همسرتان، به جاى هر گونه پیش داورى یا مشاهده اشکالات و ضعف ها نقاط مثبت و قوت را ببینید; به عبارت دیگر، به جاى توجه به نیمه خالى لیوان به نیمه پر آن توجه کنید .
15 . سعى کنید در برنامه ریزى براى فعالیت هاى اجتماعى، اوقات فراغت، دید و بازدیدهاى خانوادگى و نظایر آن به مشورت کردن با یکدیگر بپردازید و از یک جانبه نگرى بپرهیزید .
16 . در هر فرصتى که پیش مى آید، با همسر و اعضاى خانواده تان ارتباط کلامى و عاطفى برقرار کنید . شایان ذکر است زن ها از صحبت کردن با همسرشان بیش تر لذت مى برند . بنابراین، مردان باید فعالانه به سخنان همسرانشان گوش کنند و واکنش مناسب نشان دهند .
17 . اگر هر یک از زوجین در شرایط خاصى نمى تواند به سخنان همسرش گوش کند، باید صادقانه و صمیمانه این موضوع را به وى انتقال دهد، و تقاضا کند صحبت کردن درباره آن موضوع را به فرصتى دیگر واگذارد .
18 . هر از چند گاهى زوجین در فضایى محرمانه، محبت آمیز و صمیمانه به ارزیابى رفتار و روابط یکدیگر بپردازند و از یکدیگر بپرسند، چه باید کرد تا روابطمان بهتر و بانشاطتر شود؟
19 . همیشه، در رویارویى با مسائل و مشکلات خانوادگى، خود را در وضعیت طرف مقابل قرار دهید و با قبول مسؤولیت خود و شناخت انتظارات متقابل به حل و فصل اختلافات روى آورید .
20 . در روز یا در هفته زمان مشخصى را براى گفت و گو درباره مسائل و مشکلات و به اصطلاح درد دل کردن با همسرتان اختصاص دهید .
21 . از داشتن نگرش هاى آرمان گرایانه و شاعرانه در مساله ازدواج و روابط زناشویى و نیز انتظارات غیر واقع بینانه اجتناب کنید .
22 . ارتباط زوجین باید از هر گونه سوء ظن و حدس نادرست وغیر واقع بینانه دور باشد . اگر موضوع و مساله اى ذهن یکى از زوجین را به خود مشغول کرده است، باید آن را به صراحت و صادقانه مطرح کند و درستى و نادرستى اش را با همسرش مورد بررسى قرار دهد .
23 . هر یک از زوجین باید زمینه هاى بروز سوء تفاهم ها و سوء ظن ها را از بین ببرد و از رفتارهایى که موجب بروز سوء تفاهم و سوء ظن مى شود، خوددارى کند .
24 . هر یک از زوجین باید بکوشد با روان شناسى همسرش آشنا شود تا بداند زن یا مرد به چه امورى بها مى دهد و نظام ارزشى اش چگونه است; براى مثال معمولا زن به وابسته بودن، کسب امنیت عاطفى و مورد حمایت واقع شدن اهمیت مى دهد و مردان مى خواهند مستقل و خود مختار باشند و آزادى عمل را داراى ارزش مى دانند .
25 . زن و شوهر از مسخره کردن یکدیگر و گفتن سخنان طعنه آمیز و دو پهلو جدا پرهیز کنند .
26 . از رفتارهایى نظیر متلک، تحقیر، سرزنش و به رخ کشیدن یکدیگر که موجب افزایش مقاومت هاى روانى در طرف مقابل است، جدا باید پرهیز شود .
27 . در سراسر زندگى، از جمله در زندگى خانوادگى، بکوشید به نقاط مثبت، موهبت و نعمت هایى که در اختیار دارید بیندیشید نه به امورى که در اختیار ندارید .
28 . از خطاهاى یکدیگر سریعا بگذرید و خطاهاى همدیگر را تحمل کنید .
29 . بایادآورى برخى ایام مانند روز تولد، سالگرد ازدواج و نظایر آن و دادن هدیه هایى هر چند کوچک (مثل یک شاخه گل) به طور نمادین یا سمبلیک عشق و علاقه خود را به همسرتان اعلام کنید .
30 . خود را در برابر همسرتان آراسته و پاکیزه و جالب توجه نگه دارید از پریشانى و وضع نامرتب بپرهیزید .
31 . در انتخاب دوست و برقرارى روابط دوستانه و معاشرت هاى خانوادگى با زوج هاى دیگر دقت کنید و این امور را با توافق یکدیگر انجام دهید .
32 . از هر گونه رفتارى که به مرد سالارى یا زن سالارى مى انجامد، پرهیز کنید .
33 . خطاى یکدیگر را در حضور دیگران، فرزندان، آشنایان، والدین یکدیگر و . . . بازگو نکنید .
34 . هرگز همسرتان را با زن یا مرد دیگر مقایسه نکنید .
35 . از رفتارهاى مطلوب همسرتان تشکر کرده، او را تشویق کنید و انگیزه تکرار آن رفتار را بیش تر سازید .
36 . از تصمیم هاى نادرست و غیر منطقى و کلى گویى هاى منفى و شکل گیرى افکار منفى درباره همسرتان شدیدا پرهیز کنید .
37 . حتى المقدور به قول هایى که به همسرتان داده اید عمل کنید تا به سلب اعتماد و احساس فریب خوردگى نینجامد .
38 . از نسبت دادن القاب و زدن برچسب هاى ناگوار و نامطلوب مانند بدقول، زرنگ، شلخته، کله شق، یک دنده، لجباز و خودخواه به یکدیگر پرهیز کنید .
39 . در مواردى که غمگینى و افسردگى و یا عصبانیت زن یا شوهر شدت مى یابد و احتمال اختلال در کار سیستم عصبى یا غدد درون ریز به ویژه غده تیروئید وجود دارد، در نخستین فرصت به پزشک متخصص مراجعه کنید تا از عادى بودن ترشح غدد از جمله غده تیروئید مطمئن شوید .
40 . براى داشتن یک زندگى با نشاط و موفق خوب بیندیشید، وقت بگذارید، احساس مسؤولیت کنید، موانع ارتباط سالم را از میان بردارید و به عوامل ایجاد کننده روابط سالم توجه کنید .

از آموزه های دینی به دست می آید، همبستر شدن زن و شوهر و ارضای غریزه جنسی عبادت محسوب می شود و حتی در روایتی آمده است اگر کسی عمل نزدیکی با همسرش را همراه با آداب و رسوم آن زود به زود انجام دهد به یکی از سنت های پیامبران(ص) عمل کرده است.
نکته ای در اینجا باید بر آن تأکید کرد این است که در انسان برخلاف سایر جانداران، کیفیت همبستر شدن با همسر و انجام رفتار جنسی غریزی نیست و بلکه آموختنی است و باید روش صحیح آن را یاد گرفت، گرچه اصل وجود غریزه جنسی غریزی و فطری است.

به همین دلیل یکی از اموزه های ضروری برای هر پسر و دختر جوان که تصمیم دارند ازدواج کنند این است که دانستنی های لازم برای این کار را یاد بگیرند. این دانستنی ها شامل: مقدمات همبستر شدن، شناخت نیازهای عاطفی یکدیگر در هنگام آمیزش و رعایت آن، شناخت راه های مختلف همبستر شدن، آگاهی از راه های جلوگیری از بارداری، تنظیم خانواده، آگاهی از احکام شرعی آن اعم از زمان و مکان آمیزش و مسائل دیگر آن مثل غسل و امثال آن، رعایت بهداشت ظاهری مثل مسواک زدن، خوشبو بودن و امثال آن، آگاهی از نکات بهداشتی آمیزش و رعایت آن، آگاهی ضمنی از اختلال های جنسی که در صورت وقوع، سریعا برای معالجه اقدام کنند و صدها نکته ریز و درشت که بیان آنها در این نامه مقدرو نیست و برای فراگیری آن لازم است به کتاب های مفیدی که در این زمینه تألیف شده مراجعه کنید.

نکته ای که در اینجا لازم است یادآوری کنیم این است که رسیدن زن و شوهر به اوج لذت جنسی (ارگاسم) یکی از علائم انجام شدن موفقیت آمیز آمیزش جنسی است. اما با تأسف باید بگوییم بسیاری از همسران به دلایل مختلف که مهمترین آن عدم آگاهی و رعایت نکات بالا است، از انجام رضایت بخش این عمل ناتوانند و به همین جهت به مشکلات زیادی اعم از جسمی و روانی مبتلا می شوند. حتی طبق آماری که روان شناسان و کارشناسان امور خانواده ارائه کرده اند بیش از 75 درصد از عوامل اختلاف های خانوادگی ریشه در این موضوع دارد. حتی شیخ اجل سعدی در گلستان در ضمن داستانی می گوید:
زن کز بر مرد بی رضا برخیزد     زان خانه و زان سرا بلا برخیزد

نکته دوم این است که در رسیدن به اوج لذت جنسی، که علامت آن انزال در زن و مرد است، بین زن و مرد تفاوت وجود دارد و معمولا مرد بسیار زودتر از زن به این مرحله می رسد. به همین خاطر بسیاری از مردان وقتی به ارگاسم می رسند دست از کار می کشند در حالی که هنوز همسرشان به ارگاسم نرسیده است. رها کردن زن دراین حالت باعث می شود مشکلات جسمی زیادی از جمله ایجاد درد در ناحیه کمر و شکم برایش به وجود آید. پس لازم است مرد به این نکته توجه کند و قبل از آمیزش، همسرش را با تحریک کردن ، آماده این کار کند.
در روایات فراوانی این موضوع مهم بیان شده و تصریح می کند یکی از آداب همبستر شدن با همسر، ملاعبه یعنی تحریک زن از طریق لمس و مالش بدن و در آغوش گرفتن است و حتی در حدیثی آمده است مردی که قبل از نزدیکی با همسرش ملاعبه کند، مورد نظر و لطف و رحمت ویژه خدا قرار می گیرد.
ملاعبه باعث می شود که برای زن فاصله ارضا شدن کم شود و با شروع آمیزش پس مدتی زن به اوج لذت جنسی برسد، ولی اگر ملاعبه به صورت کامل انجام نشود، زمان ارضا برای زنان طولانی می شود، و مرد قبل از زن به ارگاسم می رسد. البته زن نیز می تواند زمان ارضای مرد را با تحریک و ماساژ آلت و سایر قسمت های تحریک پذیر مرد، طولانی تر کند.

نکته سوم اینکه، ممکن است در اثر عواملی مرد دچار عارضه زودانزالی باشد.

1. قبل از هرچیز باید توجه داشته باشید که محیط و فضا و اتاقی که در آن استراحت می کند باید فضای آرام و امن باشد زیرا فضای امن و آرام زمینه کافی را برای عمل زناشویی فراهم می کند و آرامش روانی محیط زمینه ساز عجله نکردن برای تمام شدن کار لازم و ضروری است. ولی اگر احساس شود ممکن است در معرض مشاهده دیگران حتی کودک خردسال و یا شیرخوار واقع شوید دچار مشکل می شوید بنابراین توصیه می شود در اتاق اختصاصی و درب اتاق بسته و حتی قفل شده عمل انجام گیرد.

2. اگر از مطلب خاصی دچار اضطراب می شوید به رفع علت اضطراب پرداخته شود زیرا اضطراب از هر مطلب و موضوعی به از دست دادن کنترل و تسلط بر اعصاب و وضیت روانی منجر می شود.

3. پیش از ارتباط جنسی، مرد حتما باید با مالش نقاط حساس و جنسی بدن زن را تحریک کنید و او را به سر رضایت و شوق آورده تا زمانی که زن به آمادگی کافی برای عمل زناشویی پیدا کند زیرا زن برای رسیدن به اوج لذت جنسی مدت زمان بیشتری نیاز دارد. بخلاف مردان که زودتر تحریک شده و به اوج لذت جنسی می رسند. بنابراین مرد باید تحمل کند و با ایجاد آمادگی در زن زمان ارگاسم همدیگر را نزدیک تر کنند لذا گاهی لازم است 15 دقیقه مقدمات عمل زناشویی طول بکشد.

4. قبل از ارتباط جنسی، زن، آلت مرد را به مدت 15 دقیقه ماساژ دهد.

5. در طول شبانه روز و هفته به وضعیت زود انزالی فکر نشود.

6. در طول شبانه روز و هفته به امور غیرجنسی فکر شود و یا به فعالیتی مشغول شود مثلا آدامس جویده شود.

7. به محض احساس نزدیک شدن لحظه انزال، مقعد خود را سست کرده و با دهان باز نفس آرام و عمیق کشیده شود.

8. برای ارتباط جنسی، مرد در زیر قرار گیرد و زن در رو تا مرد دیرتر به ارگاسم و اوج لذت جنسی برسد.

9. به هنگام ادرار کردن، 2 تا 3 بار و حتی بیشتر ادرار کردن را قطع و وصل کنید.

10. از تغذیه مناسب بهره گرفته شود از خوردن ماست و ترشی و نیز مواد غذایی تحریک کننده غریزه جنسی خودداری شود.

11. در شبانه روز به طور مرتب ورزش کنید و به تقویت عضلات بدنی خود بپردازید.

12. با مراجعه به پزشک از داروهای مناسب استفاده شود.

1. در حال احرام،
2. زمان نفاس،
3. در حال اعتکاف،
4. دوران قاعدگى،
5. در حال روزه واجب،
6. زمانى که زن کمتر از نه سال داشته باشد،
7. جایى که طواف و نماز نساء در حج را به جا نیاورده باشد.

1. اول ظهر،
2. مقابل قبله،
3. پشت به قبله،
4. در زیر آسمان،
5. در حال ایستاده،
6. در هنگام غروب آفتاب،
7. در شب عید فطر و قربان،
8. بعد از غذا و با شکم پر،
9. در شبى که ماه گرفته باشد،
10. در روزى که خورشید گرفته باشد،
11. در حالى که بچه ناظر آنها باشد،
12. در حال احتلام پیش از غسل یا وضو،البته اگر بدون فاصله چند بار آمیزش انجام گیرد مکروه نیست.
13. بعد از طلوع فجر تا طلوع خورشید،
14. در حالى که هردو کاملاً عریان باشند.العروة الوثقى، النکاح، م 11.

1. تعجیل نکنند؛
2. با وضو باشند؛
3. قبل از آمیزش ملاعبه کنند؛
4. در مکان پوشیده و پنهان باشند؛
5. در زمانى باشد که زن میل به آمیزش دارد؛
6. از خداوند فرزندى پاک و مبارک و سالم درخواست کنند؛
7. تسمیه (بسم الله الرحمن الرحیم) و استعاذه (اعوذ بالله من الشیطان الرجیم) بگویند.همان، م 9 و 18 و 20

در رابطه با مسائل مربوطه به ازدواج و مسائل خانواده کتاب هاى متعددى وجود دارد.

– ازدواج مکتب انسان سازى شهید دکتر پاک نژاد، ج 3
– آیین همسردارى ابراهیم امینى
– حلیه المتقین (ص 70 75) علامه مجلسى
– بهشت خانواده دکتر مصطفوى
– بهداشت ازدواج از نظر اسلام دکتر صفدر صانعى
-ازدواج و مسائل جنسى، گروهى از نویسندگان
– مشاوره جنسی و زناشویی، علی اسلامی نسب.